JAKĄ FORMĘ DZIAŁALNOŚCI WYBRAĆ? CZY SPÓŁKA TO DOBRY POMYSŁ?
Rozpoczęcie działalności gospodarczej to ważny krok w życiu zawodowym każdej osoby, która decyduje się na spróbowanie swoich sił w biznesie. Skupiając się na istotnych sprawach, takich jak jakość produktu, oferta, marketing, kontrahenci, niejeden początkujący przedsiębiorca zapomina o nie mniej ważnych, a bardziej formalnych aspektach przyszłej działalności. W jakiej formie rozpocząć swoją biznesową aktywność? Który model wybrać? Czynników, które należy wziąć pod uwagę jest tu całkiem sporo.
„JESTEM SWOIM WŁASNYM SZEFEM”
Najprostszą formą prowadzenia działalności jest jednoosobowa działalność gospodarcza. Wiele osób rozpoczyna z nią swoją przygodę z biznesem. Relatywnie proste i szybkie procedury rejestracyjne, nieskomplikowana struktura organizacyjna i skupienie ośrodka decyzyjnego firmy w jednym ręku sprawiają, że przedsiębiorstwo jednoosobowe to ciekawe i popularne rozwiązanie na rynku. Prowadząc jednoosobową działalność, samodzielnie dbasz o rozwój firmy, zawierasz w swoim imieniu i na swoją rzecz umowy, np. z kontrahentami czy pracownikami, a decyzje biznesowe podejmujesz w sposób nieskrępowany. Musisz jednak pamiętać, że wspomniana daleko posunięta elastyczność i decyzyjność wiąże się też z szeregiem obowiązków i bardzo szerokim zakresem odpowiedzialności. W przypadku, gdy biznes napotka na problemy, za zaciągnięte zobowiązania przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem. Nie jest to jednak czynnik zrażający wiele osób do takiej formy działalności. Jednoosobowe firmy spotyka się najczęściej w biznesach mniejszej skali (mikro i małe przedsiębiorstwa), ale nie jest to wcale reguła. Istnieje wile przedsiębiorstw o dużych przychodach i złożonej strukturze organizacyjnej funkcjonujących właśnie jako jednoosobowa działalność gospodarcza.
„A MOŻE POTRZEBUJĘ WSPÓLNIKA?”
Najpopularniejszą alternatywą dla jednoosobowej działalności gospodarczej są obecnie spółki. Co oczywiste, w przeciwieństwie do jednoosobowych firm utworzenie spółki wymaga współpracy co najmniej dwóch osób (z pewnymi wyjątkami…). W takim przypadku trudniej już o elastyczność i pełną decyzyjność jak u jednoosobowego przedsiębiorcy. Dlatego wybór wspólnika, ustalenie zasad kooperacji, wysokości wnoszonych wkładów są tu kluczowe. Wiele spółek nie odnosi sukcesu w swojej działalności pomimo świetnego pomysłu na biznes właśnie z uwagi na nieświadomość wspólników co to tego jakich wspólnych i zgodnych decyzji wymaga prowadzenie działalności w takiej formie. Istnieje kilka rodzajów spółek. Ustawą, która reguluje tę problematykę jest Kodeks Spółek Handlowych (KSH). Dzieli on spółki na dwie zasadnicze grupy – osobowe i kapitałowe.
SPÓŁKI OSOBOWE
Spółki osobowe to podmioty prawa odrębne od samych wspólników. Mają one zdolność prawną, tj. mogą np. zawierać umowy, posiadać własny majątek, pozywać i być pozywane w sądzie. Ustawodawca kładzie tu nacisk na osoby wspólników, które bardzo często angażują się osobiście w rozwój spółki wnosząc swój wkład w postaci pracy. Także ośrodek decyzyjny firmy nawet w codziennych bieżących sprawach jest w gestii wspólników. Niezwykle istotną kwestią jest odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Wprawdzie wspólnicy odpowiadają za długi spółki w sposób z nią solidarny, jednak wierzyciel może uruchomić egzekucję z majątku wspólnika dopiero, gdy ta okazała się ona bezskuteczna w stosunku do samej spółki.
Spółkami osobowymi są spółki:
jawna,
partnerska,
komandytowa
komandytowo-akcyjna
Spółka jawna stanowi najprostszą formę ze spółek osobowych. KSH pozwala wspólnikom na dużą elastyczność i swobodę w kształtowaniu zasad współpracy, dlatego kluczową dla udanego rozwoju firmy kwestią jest treść umowy spółki. To tutaj możesz ustalić zasady podejmowania decyzji, reprezentacji, rodzaj wnoszonych wkładów, przedmiot i cel działalności, warunki zmiany wspólnika czy zwiększenie składu osobowego, przyczyny rozwiązania umowy, a także wiele innych kwestii. Warto zadbać o dobrą umowę spółki już na samym początku pamiętając, że ma to być narzędzie współpracy dedykowane konkretnej działalności i konkretnym osobom. Spółka partnerska to mówiąc w pewnym uproszczeniu spółka jawna dedykowana przedstawicielom wolnych zawodów. Jeśli rozważasz rozpoczęcie działalności w obszarze usług prawniczych, architektonicznych, jesteś lekarzem, farmaceutą lub księgowym, spółka partnerska może być dla Ciebie dobrym rozwiązaniem. Co ciekawe, w przeciwieństwie do spółki jawnej, możesz zdecydować o utworzeniu w spółce partnerskiej zarządu funkcjonującego podobnie jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Warto także wspomnieć, że partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki, które powstały w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce i zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki. Spółka komandytowa to również zmodyfikowana na swój sposób spółka jawna. Występują tu dwie kategorie wspólników: komplementariusze i komandytariusze. Zasadniczym kryterium różnicującym wspólników w ten sposób jest zakres odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Komandytariusz odpowiada bowiem do wysokości określonej w umowie tzw. sumy komandytowej. Odpowiedzialność komplementariusza jest analogiczna jak w przypadku modelu spółki jawnej. Co więcej, komandytariusz nie ma prawa reprezentowania spółki (chyba, że otrzyma pełnomocnictwo od komplementariusza). Jeśli zatem jeden ze wspólników rozważa w ramach współpracy wspólników mniejszą aktywność operacyjną kosztem wniesienia większego wkładu z nadzieją zwrotu z inwestycji, spółka komandytowa może okazać się właściwym rozwiązaniem. Dość podobnymi zasadami jak spółka komandytowa rządzi się spółka komandytowo-akcyjna. Zasadnicza różnica to forma nabywania kapitału. Obok komplementariuszy występują nie komandytariusze, a akcjonariusze. Spółka komandytowo-akcyjna nie jest najbardziej popularną formą prowadzenia działalności, niemniej liczba takich podmiotów rośnie.
SPÓŁKI KAPITAŁOWE
Spółki kapitałowe to osoby prawne dedykowane z reguły wspólnikom, którzy planują działalność w bardziej złożonej strukturze. KSH wyróżnia dwa rodzaje takich spółek: z ograniczoną odpowiedzialności i akcyjną. W obu przypadkach, w przeciwieństwie do spółek osobowych, ustawodawca kładzie tu nacisk nie na osobę wspólnika, a na kapitał stojący za udziałem (sp. z o.o.) lub akcją (spółka akcyjna). Inaczej niż w przypadku spółek osobowych, spółki kapitałowe działają poprzez swoje organy. W przypadku spółki z o.o. jest to zgromadzenie wspólników, zarząd oraz rada nadzorcza / komisja rewizyjna (organ kontrolny musi być powołany w ściśle określonych przypadkach, ale nie zawsze). Jeśli chodzi o spółkę akcyjną, jej organami są: walne zgromadzenie, zarząd i rada nadzorcza. Pozycja wspólnika w spółkach kapitałowych znacznie różni się od takiego statusu w spółce osobowej. Przykładowo, wspólnik często nie zasiada w zarządzie danej spółki, przez co nie ma wpływu na jej bieżącą działalność operacyjną. Może oczywiście wywierać pośrednio wpływ na zarząd realizując indywidualne prawo kontroli bądź pośrednio poprzez zgromadzenie wspólników / walne zgromadzenie akcjonariuszy, niemniej trudno tu mówić o analogii. Spółka akcyjna to forma działalności stworzona głównie dla większych organizmów gospodarczych. Spółka z o.o. również może temu służyć, niemniej od wielu lat wybierana jest często także jako forma aktywności wspólników działających na zdecydowanie mniejszą skalę. Niezbyt wymagające wymogi co do wysokości kapitału zakładowego (min. 5 tys. zł), możliwość rejestracji przez Internet czy wreszcie korzystne ograniczenia w odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki dotyczące co do zasady tylko członków zarządu (którzy mogą też w określony sposób od takiej odpowiedzialności się uwolnić) sprawiają, że spółka z o.o. jest często wybieraną formą działalności. Biorąc jednak pod uwagę, że decydując się na wybór spółki z o.o. powołujemy do życia osobę prawną, nie wolno zapominać o odpowiednim ukształtowaniu treści umowy spółki i licznych obowiązkach administracyjnych w toku działalności, których zakres jest szerszy niż w przypadku spółek osobowych.
SPÓŁKA CYWILNA – CZYM JEST?
Warto na marginesie zaznaczyć, że wiele osób obok wspomnianych powyżej spółek prawa handlowego wymienia także spółkę cywilną. Jest to błąd. Spółka cywilna jest umową uregulowaną w Kodeksie Cywilnym, na podstawie, której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w określony sposób, a zwłaszcza przez wniesienie wkładów. Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Nie jest także jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Nie stanowi więc samodzielnego podmiotu prawa odrębnego od jej wspólników. Podmiotami prawa są tu wyłącznie wspólnicy spółki cywilnej. W efekcie takiego rozwiązania prawnego spółka cywilna nie posiada np. własnego mienia. Stroną zobowiązań są bezpośrednio wspólnicy, zaś np. nabyte przedmioty są ich współwłasnością. Z racji braku podmiotowości spółki w sferze prawa cywilnego, wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania zaciągnięte w ramach spółki swoim majątkiem wspólnym (wypracowanym w efekcie współpracy w spółce) oraz majątkiem osobistym bez ograniczeń. Spółki cywilne wykorzystywane są zazwyczaj w działalności gospodarczej prowadzonej na mniejszą skalę. W formie takiej funkcjonują często niewielkie biznesy rodzinne.
INDYWIDUALNE POTRZEBY
Jak widać, dostępnych modeli prowadzenia działalności gospodarczej jest sporo. Każda ma swoje oczywiste zalety i wady, dlatego wybór konkretnej powinien być starannie przemyślany. Jakie czynniki wziąć tu pod uwagę? Z pewnością najważniejsze to rodzaj planowanej działalności i ryzyka jej towarzyszące oraz własne potrzeby i planowany sposób prowadzenia firmy. Nie bez znaczenia jest także skala prowadzonego biznesu i docelowa struktura organizacyjna. Jeśli priorytetem danej osoby jest łatwość prowadzenia firmy, być może zdecyduje się na indywidualną działalność. Inaczej postąpi zapewne osoba, dla której priorytetem jest własne bezpieczeństwo w kontekście ewentualnej odpowiedzialności za zobowiązania czy też taka, która traktuje spółkę wyłącznie jako inwestycję, a nie jest zainteresowana angażowaniem się w jej sprawy w codziennej działalności.