PIT Zapewnienie zakwaterowania pracownikom nie należy do obowiązków pracodawcy, jednakże jest to dość często spotykany benefit dla pracowników, zwłaszcza dla obcokrajowców jak i pracowników krajowych, którym pracodawca chce zapewnić mieszkanie aby zachęcić do przeprowadzki.
Wyrok NSA z 2018 roku zmienił dotychczasową linię orzeczniczą ws. opodatkowania mieszkań pracowniczych na mniej korzystną dla pracowników, mimo że przepisy nie uległy zmianom. Stanowisko organów i sądów nie jest jednolite i konsekwentne. Kwestie te nie są uregulowane w sposób precyzyjny i dlatego podlegają różnym interpretacjom.
Nieodpłatne świadczenie może być uznane za przychód pracownika pod warunkiem spełnienia odpowiednich przesłanek, które muszą być łącznie spełnione w takiej sytuacji.
- pracownik wyraził zgodę na świadczenia, skorzystał z nich w pełni dobrowolnie;
- rozwiązanie to było w jego interesie, a nie pracodawcy, oraz przyniosło mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, jaki musiałby ponieść;
- zysk ten jest wymierny i przypisany indywidualnemu pracownikowi, nie jest dostępny w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów.
Każda sytuacja powinna być odrębnie analizowana pod kątem skutków podatkowych, jeżeli pracownik jest oddelegowany do pracy poza siedzibą firmy lub wymaga czasowego wykorzystania mieszkania w danej lokalizacji, to co do zasady trudno przyjąć, że osiąga z tego tytułu korzyść – przychód. Natomiast w przypadku wyższej kadry menedżerskiej i przeprowadzki do innego miasta, kiedy to menadżer otrzymuje mieszkanie dla siebie i rodziny, które jest opłacane przez pracodawcę, to taka nieruchomość powinna być traktowana na równi z innymi dodatkami pozapłacowymi. Należy jednak przyjąć, że obecna profiskalna wykładnia będzie traktować mieszkania dla pracownika jako dodatkowy przychód.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, wartość zakwaterowania pracowników do 500 zł miesięcznie jest traktowana jako przychód zwolniony z opodatkowania. Limit ma zastosowanie do pracowników, których miejsce zamieszkania jest położone poza miejscowością, w jakiej znajduje się zakład pracy. Ponadto nie mogą oni korzystać z podwyższonych kosztów uzyskania przychodu.
Dla potrzeb podatkowych, wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się – jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku (art. 11 ust. 2b pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych; ustawy o PIT). Zatem, udostępnienie lokalu pracownikowi podlega wycenie w wysokości czynszu jaki opłacałby pracownik, gdyby to on był stroną umowy najmu.
Innymi słowy, do podstawy opodatkowania PIT należy pracownikowi doliczyć taką wartość, jaką musiałby zapłacić, gdyby w danych warunkach rynkowych musiał sam wynająć dane mieszkanie. W praktyce wartość tego przychodu określana jest w wysokości równowartości opłaty, jaką zgodnie z umową najmu uiszcza pracodawca na rzecz właściciela mieszkania.
Jeżeli pracodawca pokrywa również pozostałe opłaty np. na energię, gaz, inne media, to one też są przychodem pracownika, ale wycenianym według cen zakupu (kwota brutto na podstawie faktur lub rachunków od dostawców).
ZUS Wartość świadczenia w postaci udostępnienia pracownikowi lokum wycenia się według innych zasad niż podatkowe. Co do zasady, wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku, jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu mieszkalnego:
a) dla lokali spółdzielczych typu lokatorskiego i własnościowego – w wysokości czynszu obowiązującego dla tego lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej,
b) dla lokali komunalnych – w wysokości czynszu wyznaczonego dla tego lokalu przez gminę,
c) dla lokali własnościowych, z wyłączeniem wymienionych w lit. a, oraz domów stanowiących własność prywatną – w wysokości czynszu określonego według zasad i stawek dla mieszkań komunalnych na danym terenie, a w miastach – w danej dzielnicy,
d) dla lokali w hotelach – w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel.
Zatem wartość świadczenia podlegającą oskładkowaniu ustala się inaczej niż dla PIT, bo w zależności od rodzaju (typu własności) lokalu. Nie ma tutaj zastosowania zwolnienie 500 PLN jakie ma miejsce przy PIT. Przepisy ubezpieczeniowe nie odnoszą się do wartości rynkowej opłaty, jaką należałoby uiszczać za wynajęty lokal mieszkalny, lecz do równowartości czynszu, jaki uiszcza się od tego lokalu, np. do spółdzielni mieszkaniowej, w przypadku udostępnienia pracownikowi nieodpłatnie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Taka konstrukcja przepisów nakłada na pracodawców konieczność pozyskania dodatkowych informacji, np. od spółdzielni mieszkaniowych, umożliwiających ustalenie prawidłowej wysokości należnych składek ubezpieczeniowych.
VAT Jeżeli najemca prowadzący działalność gospodarczą nieodpłatnie udostępnia wynajmowany lokal swojemu pracownikowi, nie podlega zwolnieniu określonemu w art. 43 ust. 1 pkt 36 ustawy o VAT.
Zatem przedsiębiorcy nie przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktur od wynajmującego z tytułu czynszu. Aby podatnik mógł skorzystać ze zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 36 ustawy o VAT, z umowy najmu musi wprost wynikać, że mieszkanie najemca wykorzystuje tylko w celach mieszkaniowych. Organy podatkowe stoją na stanowisku, że w przypadku kiedy pracodawca wynajmuje mieszkanie dla pracownika, wynajem ten jest związany z działalnością gospodarczą w sposób pośredni i stąd przedmiotowe zwolnienie z VAT nie obowiązuje.